Lê Nhân Tông có tên là Lê Bang Cơ, là con thứ ba của vua Lê Thái Tông, mẹ là Nguyễn Thị Anh (thời đó xuất hiện tin đồn vua không phải là con của Thái Tông). Sinh ngày 9/6/1441, đến ngày 6/6/1442 Bang Cơ được lập làm hoàng thái tử. Là vị vua nhỏ tuổi nhất Việt Nam, lên ngôi khi mới được 1 tuổi 6 tháng, nhưng ông vua nhà Hậu Lê này luôn giữ đất nước được bình yên, được quần thần và nhân dân đánh giá là vua nhân ái.
Do vua cha Lê Thái Tông mất sớm, lúc mới 19 tuổi trong vụ án Lệ Chi Viên ngày 4/8/1442, chỉ 4 tháng sau vào ngày 8/12, Nhân Tông được các đại thần là Trịnh Khả, Lê Thụ và Nguyễn Xí lập lên ngôi. Khi ấy, ông được 1 tuổi 6 tháng, là vị vua lên ngôi sớm nhất trong lịch sử Việt Nam.
Nhà vua nhờ sự giúp sức của thái hậu và các công thần đã giữ được sự yên ổn trong nước. Ở phía Nam, năm 1444-45, Chiêm Thành hai lần đưa quân xâm lấn Hoá châu. Năm 1446, triều đình sai Lê Khả, Lê Thụ, Lê Khắc Phục đem đại quân chinh phạt đất Chiêm, đánh bại và bắt vua Chiêm Bí Cai. Nhà Lê còn sáp nhập xứ Bồn Man vào Đại Việt năm 1448.
Năm 1452, Lê Nhân Tông bắt đầu tự coi chính sự. Ông đã truy tặng cho các công thần khai quốc của triều Hậu Lê, ban ruộng đất cho hậu duệ của họ và tăng lương cho quan lại, vương hầu. Năm 1459, anh khác mẹ ông là Lê Nghi Dân làm binh biến giết Nhân Tông và thái hậu. Sử sách mô tả Nhân Tông là vị hoàng đế đức độ, coi trọng Nho học, không đam mê tửu sắc, và biết nghe can gián. Cái chết sớm của ông đã khiến cho quan lại “nuốt hận ngậm đau”, và thần dân “như mất cha mất mẹ”.
Các vua Trần Thiếu Đế lên ngôi lúc 2 tuổi, Lý Cao Tông lên ngôi lúc 2 tuổi 2 tháng và Lý Anh Tông lên ngôi lúc 2 tuổi 6 tháng.
